Presentie: voorwaardenscheppende factor, therapeutische interventie en behandelbare grootheid in de haptotherapie

Binnen de haptotherapie gaan we ervanuit dat presentie in al zijn facetten een essentiële rol speelt in het therapeutische proces. Wat dat precies betekent wordt besproken in het artikel: ‘Presentie: voorwaardenscheppende factor, therapeutische interventie en behandelbare grootheid in de haptotherapie’. Het artikel werd door de auteurs geschreven met als doelstelling om presentie, naast haar voorwaardenscheppende betekenis, te onderzoeken en in beeld te brengen als therapeutische interventie en als behandelbare grootheid. Om de actuele inzichten over presentie in de huidige haptotherapie-opleidingen in Nederland te verkennen, hebben beide auteurs een driedaagse cursus presentie gevolgd bij het Instituut voor Toegepaste Haptonomie, de Academie voor Haptonomie en de Synergos Vakopleiding.

Frans Veldman omschrijft presentie als volgt: ‘Present zijn betekent, wanneer het een ‘bevestigend zijn’ betreft, tegenwoordig zijn in de zin van Aanzijn, hetgeen van nature een zijn-met de ander impliceert.’ Tijdens de opleidingsdagen werd gezocht naar andere manieren om het begrip presentie te formuleren, voorbeelden daarvan zijn: ‘Een voelbaar aanwezig zijn ten aanzien van jezelf en de ander’ en ‘Een voortdurend reageren en anticiperen op de gewaarwordingen in het hier en nu, en dat is constant in beweging.’

Een gemeenschappelijk uitgangspunt van de drie besproken Nederlandse opleidingen betreft het concept ‘tasten naar zinvol contact’. In deze context wordt tasten gedefinieerd als het affectief en via de tastzin uitreiken naar de ander. De auteurs stellen dat Haptotherapie zich onderscheidt van andere therapieën door het gebruik van deze affectieve, contactgerichte therapeutische aanraking. De therapeut zal vanuit een bezielde presentie zichzelf laten voelen (voorwaardenscheppende factor), waarbij dit uitreiken wordt gezien als een uitnodiging voor de ander om het affectieve contact aan te gaan. De mate van gevoelde zelfpresentie (als behandelbare grootheid) blijkt beïnvloedbaar en ontwikkelbaar binnen het proces (d.m.v. therapeutische interventie). Praktijkvoorbeelden in het artikel illustreren hoe affectieve aanraking een appèl kan doen op de presentie van de patiënt.

De drie opleidingen maken gebruik van verschillende werkmodellen ter ondersteuning van dit proces, waaronder: het Ontwikkelingsschema (ITH), de Emotiecirkel, de Houdingcirkel, de Bewegingcirkel, de Interactiecirkel (Synergos), het Haptonomisch Contactmodel en de Bestaans- en Zijnswijzen (AvH). In het artikel worden deze modellen inhoudelijk besproken en in hun onderlinge samenhang belicht. Om de effectiviteit van haptotherapie en de theoretische grondslag van de werkmodellen verder te onderbouwen, pleiten de auteurs voor meer wetenschappelijk onderzoek.