Kinderen in balans: haptotherapie bij kinderen

In mijn haptonomische kinderpraktijk heb ik een afspraak met een moeder en haar 7-jarige zoon. Door de deur heen hoor ik in de wachtkamer geluiden van het drukke praten van de jongen en de dempende toon van de moeder. De stem van de jongen is hard, hij praat snel en is constant aan het woord. In het stemgeluid zitten veel harmonieuze klanken. Ik besluit ze binnen te halen. Ik doe de deur van mijn therapiekamer open.

De jongen kijkt me een kort ogenblik aan.

‘Hoi’, zeg ik tegen de jongen, ‘Ik ben Anthony. Wie ben jij?

‘Joris (*)’ zegt de jongen met luide stem.

Hij glipt snel langs me heen de behandelkamer in. De moeder en ik volgen. Ik probeer goed en feitelijk waar te nemen wat er ineens allemaal gebeurt.

‘Geef Anthony eens netjes een handje’, probeert de moeder nog, maar Joris heeft al snel de behandelkamer gescand en ziet daar zijn favoriete oefenmateriaal liggen. Een oranje voetbal. Hij rent naar de bal toe. De moeder probeert hem nog tot de orde te roepen. ‘Joris kom eens hier!’ Maar Joris is al niet meer te stoppen.

‘Mam kijk, een bal!’ Hij pakt de bal en schiet hem vanuit zijn handen de kamer door en schiet meteen de eerste de beste plafondplaat eruit. Het licht naast de plaat valt uit en de bedrading is zichtbaar.

De moeder probeert vertwijfeld de jongen tot de orde te roepen en wordt boos op hem. Joris kijkt wat verward om zich heen, maarlijkt niet gevoelig voor haar commentaar. ‘Joris is wat druk’ probeert de moeder nog , in een poging de ontstane ravage wat te verklaren. Ze vervolgt: ‘De school weet ook niet meer hoe ze met Joris om moeten gaan’.

Joris loopt door de kamer en pakt de bal weer op, hij kijkt me niet aan en lijkt te wachten op strenge woorden van mij.

‘Wauw…. wat.een mooi schot heb jij’ zeg ik, ‘en ook nog in één keer die plafondplaat eruit. Wat knap van je.’

Voor de eerste keer kijkt Joris mij, wel wat verbaasd, aan en luistert naar mij.

In verbinding

Er komt contact tussen hem en mij en de sfeer in de ruimte verandert. Het lijkt wat rustiger te worden. Joris kreeg dit keer niet op zijn kop. Hij werd niet geremd in zijn gedrag. iets wat heel vaak wel bij hem gebeurt. Joris krijgt namelijk altijd ‘op z’n kop’. Er was wat schade maar er was echter ook een startpunt voor begeleiding ontstaan, zonder nog te weten wat er in de anamnese zou gebeuren. Verbinding was gemaakt.

Kinderhaptotherapie is een verbijzondering binnen de haptotherapie. Bij haptonomische begeleiding streven we naar balans. Een balans tussen voelen, denken en handelen én een balans bínnen het voelen, denken en handelen. Zo ook in de kinderbegeleiding. Uiteraard wordt een kind gevormd door zijin aanleg, door zijn ouders, zin gezin, het milieu en de omstandigheden waarin het opgroeit. De uiteindelijke mogelijkheden van het kind laten zich zien in een balans tussen hoe het kind denkt, wat het voelt en wat het doet.

Het profiel van Joris: gedrag en leersysteem in kaart

Bij de intake van Joris maak ik een profiel. Er zijn een aantal standaard oefeningen die als test gebruikt worden. Oefeningen waar de kwaliteit van de verschillende emoties als angst, boosheid of blijdschap een bepalende rol speelt. In de omgang met deze oefeningen laat ieder kind zijn eigen gedrag zien.De bewegingen die het kind maakt, de stijl van de stem, het leergedrag en de onderliggende emotie worden, waar zichtbaar, gescreend.De stijl van de gebruikte woorden en zinnen, en de interactiedynamiek van het kind worden in kaart gebracht.

Joris maakte vooral gebruik van krachtige deelbewegingen die naar voren gericht waren. Hij was fysiek vaak uit balans tijdens de oefeningen. Zijn harde stem was soms harmonisch van klank, maar vaak monotoon. Hij maakt e gebruik van veel herhalingen op eenzelfde manier als iets van de oefening niet meteen lukte. Dit geeft informatie over zijn leersysteem. Hij gaf de oefening snel op door een korte aandachtsspanning. Hij maakte in zijn taal gebruik van korte zinnen en had het vooral over zichzelf. Aan de kant moedigde zijn moeder hem regelmatig aan en maande hem vaak tot rust.

Joris vroeg mij niet om hulp. Direct na de opdracht stortte Joris zich meteen in de oefening. Een voorbereiding liet hij geen enkele keer zien. Het moest meteen ‘goed’. Wat Joris niet liet zien was even afwachten, vertraagde bewegingen voor controle, even kijken hoe iets moet of zou kunnen voordat hij begint. Soepele bewegingen waren er zelden.

Door dit type informatie te screenen, krijg je een beeld van het gedrag van het kind verschillende situaties. Dit gedrag leg ik voor aan de ouders. Daarmee schets ik een beeld van het mogelijke gedrag van het kind en de consequenties voor hem/haar, het gezin en de school of de sportclub. Het is natuurlijk heel belangrijk dat de ouders het beeld dat ik schets van hun kind herkennen. Met die herkenning krijgt het geschetste profiel van het kind waarde.

De informatie wordt daarna schematisch weergegeven in een cirkeldiagram. Het wordt dan direct zichtbaar gemaakt waar het kind goed in is en ook waar er lege vlakken zijn. Lege vlakken zoals vertraagde bewegingen of zacht praten, en dat geeft mogelijk aanleiding voor een insteek in de verdere behandeling

Van chaos naar inzicht: praktische voorbeelden uit de sessie

Joris kon niet stilzitten bij de bespreking van het onderzoek met hem en zijn moeder. Hij wilde spelen en liep zonder te vragen de mat op, pakte een dartpijltje en smeet hem zonder te vragen direct op de muur in plaats van in het bord. Voordat de moeder hem weer tot de orde zou gaan roepen, gebaarde ik haar dat dat niet hoefde.

We zeiden niets en keken een klein tijdje naar hem waarin het tweede en derde pijltje ook de muur in gingen. Hij keek met een schuldige blik naar ons toen hij niets hoorde.

‘Dat was mis!’ zei hij.

‘Klopt’ zei ik, en voordat hij hetzelfde weer wilde gaan doen stelde ik hem een vraag. ‘Maar Joris, als je in het bord in plaats van in de muur wilt gooien, moet je dan nog harder gooien of beter mikken?’

Hij dacht even na en zei: ‘Beter mikken.’

‘Oké, hoe moet je dat dan doen, dat beter mikken?’ vroeg ik nog.

‘Kijk zo’, zei Joris.

Een breder perspectief: haptonomie als sleutel tot balans

Hij pakte een pijl, trok zijn schouders ietsje op, leunde iets naar voren en gooide ietsje zachter maar meer recht en in ieder geval in het bord. De moeder van Joris en ik loofden hem voor de verandering die hijzelf had bedacht en uitgevoerd. Ze vroeg zich echter af wat dit voor betekenis had. Ik vertelde haar dat mijn bejegening een positie in ondergedrag was, maar wel verbonden. Dat hielp in ieder geval voor ons contact. Als we de elementen van zijn eigen oplossing nou breder weten in te zetten, te weten: vertragen, kracht verminderen, verbinden en balans vergroten, dan hebben we kans dat Joris meer in balans komt.

Haptonomische begeleiding onderscheidt zich door een combinatie van aandacht voor interactiedynamiek(en) waar het kind deel vanuit maakt én de aandacht voor balans (in brede betekenis van het woord). De interactie- dynamiek van het kind met zijn omgeving bleek later in bovenstaand praktijkvoorbeeld een van de sleutels tot balans te zijn. Vooral de ouders hadden een belangrijke taak in het herstel van de balans van hun zoon.De veranderde interactiepositie gaf meer verbinding.

Vooral ouders helpen we om het contact met hun kind(eren) te onderzoeken en te optimaliseren. De meeste ouders kunnen gelukkig worden betrokken bij het proces van hun kind, maar sommige kinderen moeten helaas opgroeien zonder hun ouders, omdat ze ‘niet thuis geven’. Maar ook andere leefwerelden van het kind zoals scholen en BSO’s, worden geïnformeerd en eventueel begeleid bij de omgang met het kind Ouders/begeleiders brengen de meeste tijd met hun kind door en bepalen in grote mate het ontwikkelingsproces van het kind.

Profielen

Om goed zicht te krijgen op de verschillende vaardigheden van het kind, hebben we met een kinder-expertiseteam bij HCN (Haptonomisch Centrum Nederland), een werkwijze ontwikkeld., die deze vaardigheden in kaart brengt. We maken nauwkeurige profielen van een kind en van de ouders/begeleiders. Deze profielen zijn gebaseerd op feitelijke waarnemingen van het gedrag van het kind en de ouders/begeleiders. Deze profielen laten de kwaliteiten maar ook de mogelijke hiaten zien, in eerste instantie van het kind. Het profiel geeft direct invalshoeken Voor interventies weer.

Het basisprincipe binnen de begeleiding is dat wij kinderen stimuleren zich zo breed mogelijk te ontwikkelen. Daarbij zijn we er niet zozeer op gericht om het kind af te remmen in wat het veel doet. We stimuleren om het ook eens anders te doen. Als voorbeeld: iedereen neigt ernaar om met een kind dat goed kan voetballen te gaan voetballen, maar wie gaat er met dit kind vissen? En, ga je wel met ze voetballen, zorg er dan voor dat ze ervaring opdoen in zo veel mogelijk posities.

Wat we graag willen is om, naast therapeuten, ook leerkrachten en scholen te helpen deze vorm van begeleiding te integreren in hun werkwijze met kinderen. Een lange weg te gaan maar de eerste mooie stappen zijn gezet.

* De naam ‘Joris’ is een pseudoniem dat is gekozen om de privacy van de betreffende persoon te waarborgen