Skip to main content
Informatief

Haptotherapie bij kanker

Leven met kanker is een ingrijpende reis vol verlies, pijn en vragen. Haptotherapeuten Winnie Gunsing en Agnes van Swaay delen hun jarenlange ervaring in haptotherapie bij kanker.

Winnie is haptotherapeut in Nijmegen en docent aan het Instituut voor Toegepaste Haptonomie. Daarnaast biedt ze haptotherapeutische begeleiding aan cliënten van het Helen Dowling Instituut, een instelling voor psychologische zorg bij kanker.
Werkte ruim 13 jaar als GZ-psycholoog bij het Helen Dowling Instituut en is haptotherapeut in Nijmegen. Daarnaast voert zij promotieonderzoek uit naar (de waarde van) haptotherapie bij kanker.

Gepubliceerd op

17 april 2024

Deel dit artikel

Kanker, en dan…

Te horen krijgen dat je kanker hebt is bijna altijd zeer ingrijpend, voor jezelf en voor de mensen om je heen. In korte tijd komt er van alles op je af en vaak kom je voor moeilijke beslissingen te staan. Bovendien zijn veel mensen zich onmiddelijks bewust van het levensbedreigende karakter van deze ziekte, ook al is er tegenwoordig veel mogelijk en zijn over het geheel genomen de overlevingskansen enorm toegenomen.

Je krijgt niet alleen te maken met lichamelijke gevolgen, ook psychisch raak je uit balans. Zo kun je je overspoeld voelen door onzekerheid en angst, maar ook door andere -soms ongekend heftige- gevoelens: boosheid, verdriet, machteloosheid, eenzaamheid… Het kan een hele kunst zijn om je dan staande te houden.

Na de eerste schrik komen wilskracht en vechtlust vaak voorop te staan om de behandelingen aan te kunnen. Zorg en aandacht van familie en vrienden helpen hierbij; de regelmatige controles in het ziekenhuis kunnen in deze periode een veilig houvast bieden. De echte verwerking moet dan meestal nog komen. Eenmaal in een wat rustiger vaarwater kan meer en meer tot je doordringen wat je allemaal is overkomen. Het doormaken van kanker maakt vaak dat je anders in het leven komt te staan.

Gevolgen

Dit alles gaat gepaard met verlies: je gezondheid is aangetast, relaties en werk kunnen onder druk komen te staan, enz.- Als je iets verliest wat van betekenis voor je is, ontstaat er een rouwproces. Hoe dit proces verloopt, is mede afhankelijk van van je affectieve ontwikkeling, een belangrijk terrein -en daarmee aangrijpingspunt- van de haptotherapie. Als je in je leven weinig terug hebt kunnen vallen op andere mensen, zul je ook bij verlies de neiging hebben om het alleen te verwerken. Als je weinig initimiteit hebt gekend, zul je moeite hebben om te delen wat er in je leeft. Vaak komt oude problematiek opnieuw naar boven en val je terug in oude gedragspatronen en overlevingsmechanismen.

Kanker raakt bovendien bijna onvermijdelijk aan de existentiële laag van het mens-zijn, waardoor je opnieuw kunt kijken naar de manier waarop je tot nu geleefd hebt, met daarbij de vraag: “Ga ik op dezelfde voet verder of geef ik mijn leven een nieuwe wending?”. Kanker in in die zin een aanzet geven tot persoonlijke ontwikkeling en groei. Haptotherapie kan hierbij ondersteunend zijn door de cliënt te begeleiden bij het komen tot betekenisverlening en zingeving.

Bovendien zijn er -vaak ingrijpende- lichamelijke gevolgen, denk aan operaties (amputaties), haaruitval, een stoma, gewichtsverlies of juist -toename. Tijdens onderzoek en behandeling wordt je lichaam vooral functionaal aangeraakt. Dat maakt dat je het contact ermee gemakkelijk kwijtraakt of zelfs het gevoel kunt hebbn dat je je lichaam als het ware weggeeft.

Hoe dit proces verloopt, is mede afhankelijk van je affectieve ontwikkeling, een belangrijk terrein -en daarmee aangrijpingspunt- van de haptotherapie

Praktijkvoorbeeld: Lisa

Lisa is een 51-jarige vrouw die drie jaar geleden borstkanker bleek te hebben. De behandeling bestond uit chemotherapie, gevolgd door een borstsparende operatie. Helaas bleek er nog tumorweefsel aanwezig (de snijranden waren niet schoon), waardoor er opnieuw geopereerd moest worden. Dit herhaalde zich enkele malen, en uiteindelijk -na 4 pogingen- werd besloten alsnog over te gaan tot amputatie.

De okselklieren werden verwijderd, waardoor er oedeem in haar arm ontstond; hiervoor werd een elastische armkous aangemeten. Haar linkerborst, -schouder en -arm ‘hoorden er niet meer bij’. Ze was het vertrouwen in haar lichaam kwijt en vond het moeilijk haar veranderde lijf te accepteren. Ze durfde niet naar de geopereerde plek te kijken of deze aan te raken en verdroeg daar ook de aanraking van haar partner niet. Hiervoor vroeg ze haptotherapeutische begeleiding.

Bij Lisa was het op de eerste plaats nodig om haar weer in contact te laten komen met haar lichaam. Ik (Winnie) raakte haar hiervoor aan (in eerste instantie op haar rug) en nodigde haar uit om contact te maken. Hierdoor ging ze ook zichzelf weer voelen. Dit gaf vertrouwen.

De volgende keer mocht ik ook haar arm en borstgebied aanraken. De bevestigende, affectieve aanraking maakte dat haar veranderde lichaam weer ‘van haarzelf’ werd en haar litteken en arm er weer bij ging horen. Geleidelijk aan onstond er bij Lisa ruimte om haar partner weer toe te laten en door hem aangeraakt te worden, ook in het aangedane gebied.

Haptotherapie bij Kanker: Een Aanvullende Ondersteuning

Kanker confronteert ons niet alleen met lichamelijke uitdagingen, maar raakt ook diep aan de emotionele en existentiële lagen van het mens-zijn. De impact van de ziekte op zowel het fysieke als het psychische welzijn kan overweldigend zijn. In deze moeilijke periode kan haptotherapie een waardevolle aanvulling zijn op het traditionele behandeltraject.

Haptotherapie richt zich op het herstellen van het contact tussen lichaam en geest, en speelt in op de affectieve ontwikkeling van de cliënt. Bij kanker kan deze benadering helpen bij het omgaan met verlies, zowel fysiek als emotioneel. De haptotherapeut biedt begeleiding om betekenis te geven aan de ervaring en ondersteunt bij het vinden van een nieuwe balans in het leven na kanker.

Eindigheid in zicht

De realiteit is dat er niet altijd genezing mogelijk is en er mensen zijn die aan kanker overlijden. Als er geen behandeling meer mogelijk is en het sterven dichterbij komt dienen zich nieuwe vragen en zorgen aan. Hoe neem je afscheid van de mensen om je heen, van al wat je dierbaar is, van het leven zelf? Wat is er nu (nog) belangrijk? Hoe moet het verder met je partner en kinderen? Wat wil je nog zelf regelen en op welke manier? Kun je je vrijmaken van wat niet meer op te lossen valt? Hoe zal het gaan? Erkennen en aanvaarden dat het einde van je leven werkelijk in zicht komt is vaak een heel proces.

Het kan goed zijn -samen- terug te kijken op je leven en stil te staan bij wat je voor elkaar of voor anderen betekent en betekend hebt. Soms kunnen symbolen en rituelen uitdrukken wat met woorden niet gezegd kan worden. Ook kan de behoefte aan stilte en in jezelf keren toenemen. Het is een fase waarin intens gevoeld en geleefd kan worden.

Hij kon contact maken met mij, en daardoor met zichzelf, waardoor de pijn verzachtte en hij tot rust kwam

Praktijkvoorbeeld: Pieter

Pieter, een 64-jarige docent, had longkanker met uitzaaingen en wist al enige tijd dat hij niet meer beter kon worden. Hij was hevig in verzet en had veel pijn. Ik (Agnes) trof hem bij mijn huisbezoek aan in totale ontreddering. In enkele gesprekken konden we duidelijk krijgen wat de kern van zijn boosheid en wanhoop was en kon hij meer het verdriet toelaten om wat er voor hem niet meer zou zijn.

Hierdoor kwam er ruimte om stil te staan bij wat er dan nu nog echt belangrijk was voor hem en zijn gezin. Dit bracht rust. Hij kwam weer in contact met zijn innerlijke kracht en voelde zich uitgenodigdom die aan te spreken.

In de laatste dagen namen pijn en onrust toe en sliep hij nog nauwelijks. Hoewel hij eerst bang was dat de pijn daardoor zou verergeren, stemde hij in met mijn aanraking. Hij kon contact maken met mij en daardoor met zichzelf, waardoor de pijn verzachtte en hij tot rust kwam.

Tot slot

De affectief bevestigende aanraking van de haptotherapeut helpt de cliënt niet alleen om weer vertrouwd te raken met het soms zo geschonden lichaam, maar opent ook de weg om emoties weer aan te gaan en te durven voelen wat de ziekte innerlijk teweegbrengt. Door dat te erkennen en betekenis te geven ontstaan er bij de cliënt meer rust in wie hij is, ontikkelt hij meer zelfvertrouwen en is hij beter in staat zijn eigen keuzes te maken. Hij ervaart wat hij nog wel kan in plaats van wat hij niet meer kan.

En al is het leven met kanker vaak niet gemakkelijk, als iemand ervaart dat hij mag zijn wie hij is, de regie heeft en zich verbonden voelt met de mensen en levensgebeurtenissen om hem heen, dan maakt dat het leven zinvol. Ook de laatste periode van iemands leven kan zo behalve een moeilijke ook een goede tijd zijn.

Onze ervaring is dat haptotherapie op vele moment en op verschillende manieren een belangrijke ondersteuning kan zijn voor mensen met kanker.

Dit artikel is eerder gepubliceerd in het Haptonomisch Contact, juni 2017

Lees meer over haptotherapie en haptonomie of zoek een haptotherapeut bij jou in de buurt.

Wist je dat er veel onderzoek is uitgevoerd op het gebied van haptonomie en haptotherapie ?

Dit artikel is eerder gepubliceerd in het Haptonomisch Contact, juni 2017

Wist je dat er veel onderzoek is uitgevoerd op het gebied van haptonomie en haptotherapie ?